ตอนที่คุณเปิดตู้แช่ในร้านสะดวกซื้อและหยิบขวดน้ำพลาสติกออกมา 1 ขวด คุณเอะใจบ้างไหมว่าจุดจบของขวดใบนั้นจะเป็นที่ไหน ที่เราคิดกันว่าเราไม่ได้สร้างขยะเพราะเดี๋ยวเขาก็เอาไปรีไซเคิลมาใช้ใหม่ มันเป็นอย่างนั้นจริงหรือ
จากรายงานของ องค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD) การใช้พลาสติกทั่วโลกมีมากถึง 450 ล้านตันต่อปี แต่ที่เอามารีไซเคิลมีแค่ 9% ไปจบที่เตาเผา 19% ที่กองขยะเพื่อฝังกลบ 50% และที่หลุดรอดจากการบริหารจัดการอีก 22% (เช่นถูกเผาในที่โล่ง หรือไหลลงทะเล)
ในจำนวนพลาสติกทั้งหมด กว่า 80 ล้านตันคือ polyethylene terephthalate (PET) ที่เอามาผลิตเป็นขวดหรือที่บรรจุอาหารแบบใช้ครั้งเดียว ซึ่งตอนนี้กำลังสร้างความปวดหัวเนื่องจากมันสร้างปริมาณขยะจำนวนมาก
จะประหลาดใจต่ออีกไหมถ้ารู้ว่าทั่วโลก มีการผลิตขวด PET 5 พันล้านขวดต่อปี และ 1/4 เป็นของกลุ่มบริษัทโคคา-โคล่า/Coca-Cola (เราบริโภคน้ำอัดลมมากขนาดนั้น) เหมือนว่าบริษัทก็รู้ตัวว่าสร้างขยะจำนวนมาก โคคา-โคล่าตั้งเป้าหมายความยั่งยืนว่าจะทำให้โลกปราศจากขยะ และประกาศในปี 2018 ว่าภายในปี 2030 จะทำให้บรรจุภัณฑ์รีไซเคิลได้ 100% และจะเก็บและรีไซเคิลบรรจุภัณฑ์ทั้งหมด
นับแต่ปีที่ก่อตั้งเมื่อปี 1892 โคคา-โคล่าขายน้ำอัดลมในขวดแก้ว เริ่มใช้ขวดพลาสติกแบบ 2 ลิตรในปี 1978 และเลิกผลิตขวดแก้วแบบสมบูรณ์ในปี 2012 ความน่าสนใจของเรื่องนี้คือ มีองค์กรอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม บ.ที่ปรึกษา และอื่นๆอีกหลายที่ ให้สัมภาษณ์กับผู้ผลิตสารคดีข่าวของ ช่องทีวีเยอรมัน DW ในเชิงว่า โคคา-โคล่า แค่ตั้งเป้าหมายหลอก ๆและไม่มีความจริงใจ
เหตุผลของพวกเขาคือ
- ขวดพลาสติกของ บริษัท รีไซเคิลได้ 100% มาตั้งนานแล้ว ซึ่งปรากฎบนฝาพลาสติก ที่เขียนว่า ‘Recycle me’ รีไซเคิลฉันสิ
- เรื่องการเก็บขยะ บริษัทเก็บขยะมารีไซเคิลได้แค่ 8.6% ในปี 2018 และ 11.5% ในปี 2020 ซึ่งถ้าโตในอัตรานี้ ในปี 2030 บริษัทจะเก็บขยะมารีไซเคิลได้แค่ 32% ไม่ใช่ 100%
มีนักอนุรักษ์คนหนึ่งบอกว่าถ้าบริษัทรักษ์โลกจริง ทำไมไม่เอาขวดแก้วมาใช้ใหม่ แล้วเธอก็ตอบเองว่าเพราะบริษัทต้องเสียค่าใช้จ่ายในการเก็บและทำความสะอาดขวด แต่ถ้าใช้เป็นขวดพลาสติก การเก็บและจัดการขยะก็เป็นเรื่องของเทศบาลแต่ละที่
นักอนุรักษ์อีกคนบอกว่าในปี 2020 ค่าใช้จ่ายในการเก็บและรีไซเคิลขวด PET เป็นเท่านึงของราคาพลาสติก
สารคดีตามไปดูสถานการณ์ใน ซามัว ที่ตั้งแต่โคคา-โคล่าเลิกโรงงานบรรจุ และนำเข้าผลิตภัณฑ์ในขวดมาจากข้างนอก ขยะขวดพลาสติกได้เพิ่มสูงมากขึ้น ในอูกานดา ขวดถูกทิ้งไปพร้อมกับขยะมากมาย ที่อยู่ในกองขยะเป็นภูเขา รอให้คนเก็บไปขายในราคาต่ำกว่า 1 ดอลลาร์ต่อกิโล ในฟิลิปปินส์ โคคา-โคล่ามีโรงงานรีไซเคิล แต่ก็มีการทำบรรจุภัณฑ์ขนาดเล็กมากออกมาในขณะที่การเก็บยังมีปัญหา
ความน่าสนใจของสารคดีชิ้นนี้ อยู่ที่คำถามว่าถ้าโคคา-โคล่าไม่สามารถทำตามสัญญาได้ เราควรทำอย่างไร มีคนเสนอให้รัฐบาลแต่ละประเทศตั้งบทลงโทษ ให้เป็นตัวอย่างว่าการทำธุรกิจแบบยั่งยืนต้องทำอย่างไร
มีข้อเสนอให้ใช้ขวดที่รีฟิลได้เช่นที่บราซิลทำ เพราะขวด refillable 1 ขวด ทดแทนขวด PET ได้ 25 ขวด แต่มีค่าใช้จ่ายในการเก็บและทำความสะอาด
มีข้อเสนอให้ทุกประเทศนำระบบเก็บเงินมัดจำค่าขวด เพื่อให้คนเอาขวดมาคืน ซึ่งขวดพวกนี้จะสะอาด และสามารถนำมารีไซเคิลเป็นพลาสติกสำหรับใส่อาหารได้ (food-grade) ซึ่งระบบนี้ในหลายๆประเทศในยุโรปใช้กัน
จากข้อมูลของ UNESDA เดนมาร์กเป็นประเทศที่มีอัตราการเก็บขวดพลาสติกมารีไซเคิลสูงที่สุดในโลกคือ 96% ตามมาด้วยเยอรมนี 95%
UNESDA มีข้อมูลว่าประเทศที่ระบบเก็บเงินมัดจำขวด อัตราขวดที่ได้รับการเก็บจะสูง จาก 65-95% อัตรานี้จะต่ำลงมาอยู่ที่ 22-73% ในประเทศที่ไม่ใช้ระบบนี้ (https://www.unesda.eu/deposit-refund-systems/)
คำถามสำหรับทุกคน: ก่อนที่จะมีมาตรการเหล่านี้ออกมา เราในฐานะผู้บริโภคจะทำอะไรได้บ้าง ใช้ขวด PET แต่มาร่วมกันคัดแยกเพื่อการรีไซเคิลกันแบบจริงจังกันดีไหม และเราพร้อมไหมที่จะกินน้ำอัดลมที่แพงขึ้นเพื่อให้โลกสะอาดขึ้น
พันธกิจ “ภาคภูมิ มะหะสิทธิ์” ผู้ก่อตั้ง EcoloTech ปักหมุด บริษัท Earth-Saving Technology ระดับโลก
สายการบินเอมิเรตส์ รีไซเคิลพลาสติกและแก้วกว่า 5 แสนกิโลฯ ใช้ผลิตสิ่งอำนวยความสะดวกบนเครื่องบิน
