ที่ประชุมคณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ (Intergovernmental Committee for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage: ICS-ICH) ครั้งที่ 19 ณ กรุงอาซุนซิออน สาธารณรัฐปารากวัย มีมติให้ขึ้นทะเบียนหลายรายการในบัญชีรายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ (Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity – บัญชี RL) ภายใต้อนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ค.ศ. 2003 (2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage) ขององค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือยูเนสโก ได้แก่
ต้มยำกุ้ง (Tomyum Kung)
ที่ประชุม ยูเนสโก (UNESCO) ได้ประกาศรับรอง “ต้มยำกุ้ง” (Tomyum Kung) ขึ้นทะเบียนเป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ การขึ้นทะเบียน“ต้มยำกุ้ง” ในบัญชี RL ครั้งนี้เป็นความภาคภูมิใจของไทยและถือเป็นการสร้างความตระหนักรู้ในระดับสากลต่อคุณค่าและความสำคัญของ “ต้มยำกุ้ง” ในฐานะมรดกทางวัฒนธรรมด้านอาหาร ซึ่งถือเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่มีการสร้างสรรค์ให้เข้ากับวิถีชีวิตที่มีความแตกต่างหลากหลาย สะท้อนถึงวิถีชีวิตที่เรียบง่ายของชุมชนเกษตรกรรมริมแม่น้ำลำคลองในภาคกลางของไทยตลอดหลายศตวรรษที่มีวัฒนธรรมการบริโภคอาหารผ่านการสังเกตและเรียนรู้จากธรรมชาติ รวมถึงความเรียบง่ายและการดำเนินชีวิตที่พึ่งพิงธรรมชาติ พึ่งพาตนเอง และมีประโยชน์ต่อสุขภาพ
ปัจจุบัน ไทยได้ขึ้นทะเบียนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ในบัญชี RL แล้ว 6 รายการ ได้แก่ โขน (ปี 2561) นวดไทย (ปี 2562) โนรา (ปี 2564) สงกรานต์ในประเทศไทย (ปี 2566) ต้มยำกุ้ง (ปี 2567) และเคบายา (ปี 2567 – ขึ้นทะเบียนร่วมกับบรูไน อินโดนีเซีย มาเลเซีย และสิงคโปร์)
“เคบายา” หรือ “Kebaya”
มีมติให้ขึ้นทะเบียน “เคบายา” หรือ “Kebaya: knowledge, skills, traditions and practices” ในบัญชีรายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ
การขึ้นทะเบียน “เคบายา” เป็นการขึ้นทะเบียนมรดกทางวัฒนธรรมร่วมของประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 5 ประเทศ ได้แก่ ไทย บรูไนฯ อินโดนีเซีย มาเลเซีย และสิงคโปร์ โดย “เคบายา” เป็นเสื้อสตรีพื้นเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ส่วนหนึ่งของการแต่งกายบาบ๋า – เพอรานากันในภาคใต้ของไทย ซึ่งเป็นวัฒนธรรมร่วมของกลุ่มคนที่มีเชื้อสายจีนและมลายูจากปีนังและมะละกาที่ได้เดินทางเข้ามาค้าขายและตั้งถิ่นฐานอยู่ในมณฑลภูเก็ต ช่วงสมัยรัชกาลที่ 3 ถึงรัชกาลที่ 5 ส่งผลให้เกิดการผสมผสานทางเชื้อชาติและวัฒนธรรมระหว่างผู้ที่เข้ามาและคนในท้องถิ่นดั้งเดิม นอกจากความเป็นเอกลักษณ์และคุณค่าความงามแล้ว การขึ้นทะเบียน “เคบายา” เป็นมรดกทางวัฒนธรรมร่วมกันของ 5 ประเทศ ยังสะท้อนถึงความผูกพันและความสัมพันธ์อันดีระหว่างประเทศที่สืบทอดผ่านการมีวัฒนธรรมร่วมกันมายาวนา
เทศกาลตรุษจีน
ยูเนสโก (UNESCO) ขึ้นทะเบียน เทศกาลฤดูใบไม้ผลิ หรือ เทศกาลตรุษจีน ของประชาชนชาวจีนเข้าสู่รายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ เนื่องด้วยมีพิธีกรรมและองค์ประกอบทางวัฒนธรรมเฉพาะตัวอันเกี่ยวพันกับทั้งสังคมจีน
ยูเนสโกเน้นย้ำว่าเทศกาลตรุษจีนที่เป็นหมุดหมายการเริ่มต้นปีใหม่ตามปฏิทินจันทรคติจีนมีความเกี่ยวข้องกับพิธีปฏิบัติทางสังคมที่หลากหลาย ทั้งการกราบไหว้ขอพรและการกลับมารวมตัวกันของสมาชิกครอบครัว รวมถึงมีกิจกรรมต่าง ๆ ที่จัดแจงโดยผู้สูงอายุและงานสาธารณะตามเทศกาลที่จัดโดยชุมชน
เอกสารของยูเนสโกระบุว่าองค์ความรู้และขนบธรรมเนียมตามประเพณีดั้งเดิมที่เกี่ยวพันกับเทศกาลตรุษจีนถูกส่งต่อภายในครอบครัวและชุมชนอย่างไม่เป็นทางการ รวมถึงส่งต่ออย่างเป็นทางการผ่านระบบการศึกษา ขณะทักษะงานฝีมือและศิลปะที่เกี่ยวข้องกับเทศกาลนี้ถูกส่งต่อผ่านการฝึกฝน ส่งเสริมคุณค่าของครอบครัว ความสมานฉันท์ในสังคม และสันติภาพ
คณะกรรมการฯ สำทับว่าเทศกาลตรุษจีนที่มีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมนั้นประกอบด้วยความกลมกลืนระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติ และมีส่วนส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืนในด้านต่าง ๆ เช่น ความมั่นคงทางอาหารและการศึกษา ตลอดจนมีบทบาทหลักในการเพิ่มความตระหนักรู้ด้านสิ่งแวดล้อม
ปัจจุบันจีนมีองค์ประกอบหรือพิธีปฏิบัติทางวัฒนธรรมที่ยูเนสโกให้การรับรองเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ จำนวน 44 รายการแล้ว
เทศกาลสาดน้ำติงจัน เทศกาลปีใหม่ตามประเพณีของเมียนมา
ยูเนสโกขึ้นทะเบียน ‘เทศกาลสาดน้ำติงจัน’ ซึ่งเป็นเทศกาลปีใหม่ตามประเพณีของเมียนมา เป็นมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้
เทคนิคทอผ้ากลุ่มชาติพันธุ์หลี
องค์การยูเนสโก (UNESCO) ได้ขึ้นทะเบียนเทคนิคการทอผ้าแบบดั้งเดิมของกลุ่มชาติพันธุ์หลี ซึ่งประกอบด้วยการปั่นด้าย ย้อมสี ถักทอ และปักร้อย เข้าสู่รายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ อนึ่ง เทคนิคการทอผ้าแบบดั้งเดิมของกลุ่มชาติพันธุ์หลีถูกบรรจุเข้ารายการมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ที่จำเป็นต้องได้รับการคุ้มครองเร่งด่วน เมื่อปี 2009
เทศกาลปีใหม่กลุ่มชาติพันธุ์เชียง
องค์การยูเนสโก (UNESCO) ได้ขึ้นทะเบียนเทศกาลปีใหม่ของกลุ่มชาติพันธุ์เชียง ซึ่งเฉลิมฉลองในมณฑลซื่อชวน (เสฉวน) ของจีน เข้าสู่รายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ อนึ่ง เทศกาลปีใหม่ของกลุ่มชาติพันธุ์เฉียงถูกบรรจุเข้ารายการมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ที่จำเป็นต้องได้รับการคุ้มครองเร่งด่วน เมื่อปี 2009
“สะพานไม้โค้ง” ของจีน
องค์การยูเนสโก (UNESCO) ได้ขึ้นทะเบียนการออกแบบและแนวปฏิบัติดั้งเดิมของการก่อสร้างสะพานไม้แบบโค้งของจีนเข้าสู่รายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ อนึ่ง การออกแบบและแนวปฏิบัติดั้งเดิมของการก่อสร้างสะพานไม้แบบโค้งของจีนถูกบรรจุเข้ารายการมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ที่จำเป็นต้องได้รับการคุ้มครองเร่งด่วน เมื่อปี 2009
“กรอมา” (Krama) ผ้าทอแบบดั้งเดิมของกัมพูชา
“กรอมา” (Krama) ผ้าทอแบบดั้งเดิมของกัมพูชา ได้รับการขึ้นทะเบียนอยู่ในรายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติขององค์การยูเนสโก (UNESCO)
กรอมาไม่ได้เป็นเพียงผ้าทอจากเส้นด้ายแต่ยังถักทอจากอัตลักษณ์และจิตวิญญาณของชาวกัมพูชา โดยกรอมาเปรียบเหมือนเพื่อนที่อบอุ่นและจริงใจตั้งแต่เกิดจนตาย สะท้อนความแข็งแกร่ง ความสามารถปรับตัว และความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียว ทั้งเป็นสัญลักษณ์ที่ตราตรึงอยู่ในหัวใจของชาวกัมพูชาตั้งแต่ชาวสวนชาวไร่ไปจนถึงช่างฝีมือทุกคน ส่งต่อความทรงจำและประเพณีจากรุ่นสู่รุ่น
ผ้าทอกรอมาช่วยบังแดดให้เกษตรกร มอบความอบอุ่น ห่อหุ้มทารก และเป็นสัญลักษณ์มรดกทางการเกษตรของกัมพูชา ซึ่งการขึ้นทะเบียนผ้าทอกรอมาอยู่ในรายการตัวแทนฯ ขององค์การยูเนสโกถือเป็นช่วงเวลาแห่งความภาคภูมิใจร่วมกันและมีความหมายลึกซึ้งต่อกัมพูชา และรัฐบาลจะปฏิบัติตามข้อผูกพันตามอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ต่อไป
ปัจจุบันกัมพูชามีมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องได้ 4 รายการ ได้แก่ 1) อุทยานโบราณคดีอังกอร์หรือหมู่ปราสาทนครวัด 2) ปราสาทพระวิหาร 3) แหล่งโบราณคดีเกาะแกร์ 4) แหล่งโบราณคดีสมโบร์ไพรกุก
ขณะเดียวกันกัมพูชามีมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ 7 รายการ ได้แก่ 1) การร่ายรำตามนาฏศิลป์ราชสำนัก 2) สะบักธมหรือหุ่นกระบอกเงา 3) เกมชักเย่อ 4) จเปยฎองเวง ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีประเภทพิณคอยาว 2 สาย 5) ละครโขลวัดสวายอันแดต ซึ่งเป็นนาฏกรรมสวมหน้ากาก 6) ศิลปะการต่อสู้แบบดั้งเดิม กุน ลโบตากอ 7) ผ้าทอกรอมา
ที่มา xinhuathai กระทรวงการต่างประเทศ
