ท่ามกลางวิกฤติการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ทวีความรุนแรงขึ้นทั่วโลก และเป้าหมายการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ (Net Zero) ที่ประเทศไทยต้องมุ่งมั่นไปให้ถึงภายในกลางศตวรรษนี้ ระบบการเงินได้ก้าวขึ้นมามีบทบาทสำคัญในฐานะกลไกหลักที่จะจัดสรรทรัพยากรและขับเคลื่อนการเปลี่ยนผ่านครั้งประวัติศาสตร์นี้
คำถามสำคัญคือ ระบบการเงินของไทยจะตอบสนองต่อความท้าทายด้านสิ่งแวดล้อมและเป้าหมาย Net Zero อย่างไร และธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ในฐานะผู้กำกับดูแล จะชี้นำและสนับสนุนการเปลี่ยนแปลงนี้ด้วยยุทธศาสตร์และเครื่องมือใดบ้าง
ประเด็นสำคัญเหล่านี้ถูกขยายความอย่างละเอียดโดย สมชาย เลิศลาภวศิน ผู้ช่วยผู้ว่าการสายนโยบายสถาบันการเงิน ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) ในฐานะองค์ปาฐกถา (Keynote Speaker) ในหัวข้อ ‘บทบาทของระบบการเงินไทย สู่อนาคต Net Zero’ ในงาน Earth Jump 2025 โดยได้ชี้ให้เห็นถึงความจำเป็นเร่งด่วนและแนวทางการดำเนินงานที่ชัดเจนของภาคการเงินไทย
สมชายชี้ให้เห็นถึงสถานการณ์สิ่งแวดล้อมที่น่ากังวลของไทย ทั้งปัญหาฝุ่น PM2.5 ที่ทำสถิติสูงสุดในรอบ 70 ปี ทำให้คนกรุงเทพฯ มีวันที่อากาศดีไม่ถึงร้อยละ 10 ต่อปี และความเสียหายทางเศรษฐกิจจากภัยธรรมชาติที่อาจสูงถึง 2.9 ล้านล้านบาทในช่วงกว่าทศวรรษที่ผ่านมา ปัญหาเหล่านี้ตอกย้ำว่าการเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจคาร์บอนต่ำไม่ใช่ทางเลือก แต่เป็นความจำเป็นเร่งด่วน
บทบาทของระบบการเงินไทย สู่ Net Zero
สมชาย เน้นย้ำว่า ระบบการเงินเปรียบเสมือน “คนกลาง” ที่มีบทบาทชี้ขาดในการสนับสนุนให้ภาคธุรกิจและเศรษฐกิจโดยรวมสามารถปรับตัวและเปลี่ยนผ่านไปสู่ความยั่งยืนและเป้าหมาย Net Zero ได้สำเร็จ บทบาทดังกล่าวครอบคลุมหลายมิติ เริ่มตั้งแต่การจัดสรรเงินทุน (Capital Allocation) ไปยังโครงการและกิจกรรมที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม หรือที่เรียกว่า “การเงินสีเขียว” (Green Finance) และการสนับสนุนทางการเงินแก่ธุรกิจที่อยู่ในช่วงเปลี่ยนผ่าน (Transition Finance) เพื่อให้สามารถลงทุนในเทคโนโลยีสะอาด ปรับปรุงกระบวนการผลิตให้ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ทรัพยากร
นอกจากนี้ ระบบการเงินยังมีบทบาทในการพัฒนานวัตกรรมและผลิตภัณฑ์ทางการเงินใหม่ ๆ ที่ตอบโจทย์ความต้องการด้านความยั่งยืน รวมถึงการประเมินและบริหารจัดการความเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Climate-related Risks) ทั้งความเสี่ยงทางกายภาพและความเสี่ยงจากการเปลี่ยนผ่าน ซึ่งจะช่วยสร้างภูมิคุ้มกันและความยืดหยุ่นให้กับระบบเศรษฐกิจโดยรวม
บทบาทธนาคารแห่งประเทศไทย
ในฐานะธนาคารกลางและผู้กำกับดูแลสถาบันการเงิน ธนาคารแห่งประเทศไทย (ธปท.) มีบทบาทสำคัญในการวางรากฐาน กำหนดทิศทาง และสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อให้ระบบการเงินสามารถทำหน้าที่สนับสนุนเป้าหมาย Net Zero ของประเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพ ธปท. กำลังผลักดันอย่างรอบด้าน เริ่มจากการสร้างมาตรฐานและแนวทางปฏิบัติ โดยมี Thailand Taxonomy เป็นเครื่องมือเรือธง ซึ่งธปท.ร่วมกับภาคส่วนต่าง ๆ พัฒนาขึ้น เพื่อสร้างนิยามและมาตรฐานกลางในการจำแนกกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและสอดคล้องกับเส้นทางสู่ Net Zero
ทั้งนี้ Taxonomy ระยะที่ 2 จะครอบคลุม 6 ภาคเศรษฐกิจหลักที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกสูงถึงร้อยละ 95 ของประเทศ อาทิ พลังงาน อุตสาหกรรม ขนส่ง และก่อสร้าง ซึ่งจะช่วยสร้างความโปร่งใส ลดปัญหาการฟอกเขียว (Greenwashing) และเป็นแนวทางให้ภาคธุรกิจและสถาบันการเงินสามารถระบุและลงทุนในโครงการที่สนับสนุนเป้าหมาย Net Zero ได้อย่างถูกต้องและน่าเชื่อถือ
นอกเหนือจากการสร้างมาตรฐานแล้ว ธปท.ยังให้ความสำคัญกับการสนับสนุนทางการเงินและการลงทุนเพื่อการเปลี่ยนผ่านอย่างเป็นรูปธรรมผ่าน โครงการ Transition Finance ซึ่งได้ริเริ่มร่วมกับธนาคารพาณิชย์ 8 แห่ง เพื่อสนับสนุนสินเชื่อแก่ภาคธุรกิจที่ต้องการปรับตัว โดยเฉพาะกลุ่มที่อาจต้องใช้เวลาและเงินลงทุนสูงในการเปลี่ยนผ่าน โครงการนี้ดำเนินการมา 4 ปี และมีความคืบหน้าอย่างน่าพอใจ โดย ณ เดือนเมษายนที่ผ่านมา ได้อนุมัติสินเชื่อไปแล้วร้อยละ 90 ของเป้าหมาย 1 แสนล้านบาทสำหรับปีนี้ ทั้งนี้ โครงการไม่ได้มุ่งเน้นเพียงการให้สินเชื่อ แต่ยังรวมถึงการให้คำปรึกษาและสนับสนุนการเข้าถึงเทคโนโลยีที่จำเป็น เพื่อให้ธุรกิจสามารถเปลี่ยนผ่านได้อย่างแท้จริง
ในด้านการกำกับดูแลและส่งเสริมสถาบันการเงิน ธนาคารแห่งประเทศไทยได้ผลักดันให้สถาบันการเงินบูรณาการปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อม สังคม และธรรมาภิบาล (ESG) เข้าไปในกระบวนการดำเนินธุรกิจ การพิจารณาสินเชื่อ และการบริหารความเสี่ยงอย่างจริงจัง ควบคู่ไปกับการส่งเสริมให้สถาบันการเงินจัดทำ แผนการเปลี่ยนผ่าน (Transition Plans) ทั้งสำหรับธุรกิจของตนเองและของลูกค้า โดยเฉพาะในภาคส่วนที่มีนัยยะต่อสิ่งแวดล้อม เพื่อให้การลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเป็นไปอย่างมีระบบและสอดคล้องกับเป้าหมายระดับประเทศ นอกจากนี้ ธปท.ยังสนับสนุนให้สถาบันการเงินประเมินและบริหารจัดการความเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับสภาพภูมิอากาศ เพื่อเสริมสร้างความมั่นคงของระบบสถาบันการเงินโดยรวม
ขณะเดียวกันการพัฒนาตลาดและโครงสร้างพื้นฐานทางการเงินก็เป็นอีกมิติที่ธปท.ให้ความสำคัญ โดยส่งเสริมให้เกิดผลิตภัณฑ์และบริการทางการเงินที่หลากหลายและตอบโจทย์ความยั่งยืน ธปท.ได้อนุญาตให้บริษัทลูกของสถาบันการเงินสามารถให้บริการคำปรึกษาด้านสิ่งแวดล้อม สนับสนุนข้อมูล และออกแบบโครงการที่เกี่ยวข้อง เพื่อตอบสนองความต้องการที่ซับซ้อนของภาคธุรกิจ อีกทั้งยังอยู่ระหว่างพิจารณาการจัดตั้ง Regulatory Sandbox เพื่อทดสอบนวัตกรรมทางการเงินใหม่ ๆ ที่เกี่ยวข้องกับความยั่งยืนและ Net Zero และไม่ลืมที่จะดูแลเสถียรภาพด้านสภาพคล่องของระบบการเงินโดยรวม เพื่อให้มีความพร้อมในการสนับสนุนความต้องการของภาคธุรกิจในระยะเปลี่ยนผ่านที่สำคัญนี้
สมชาย เน้นย้ำว่า การเดินทางสู่ Net Zero เป็นวาระแห่งชาติที่ต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ธปท. มุ่งมั่นที่จะดำเนินนโยบายและพัฒนาเครื่องมือต่างๆ อย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ระบบการเงินไทยเป็นฟันเฟืองสำคัญในการขับเคลื่อนประเทศให้บรรลุเป้าหมายความยั่งยืนและ Net Zero สร้างอนาคตที่มั่นคงและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมสำหรับคนรุ่นต่อไป
ข่าวอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
การ์ทเนอร์คาด องค์กรจะหันมาใช้โมเดล AI ขนาดเล็กเฉพาะงาน มากกว่า LLMs ทั่วไปถึง 3 เท่า
ไทยพัฒน์ เปิดโผ 13 หุ้น ESG เข้าใหม่ปี 2568
